Een man, meneer A, die een dochter C heeft uit een vroegere relatie, gaat een wettelijke samenwoning aan met zijn nieuwe partner, mevrouw B.

Meneer A overlijdt, en volgens het wettelijk erfrecht heeft de langstlevende wettelijk samenwonende partner, mevrouw B dus, recht op het vruchtgebruik op de woning die tijdens het samenwonen het gezin tot gemeenschappelijk verblijfplaats diende (de gezinswoning) en de daarin aanwezige huisraad (de inboedel). Meneer A had dit erfrecht van mevrouw B trouwens nog een keer bevestigd in zijn testament.

Meneer A en mevrouw B waren beiden ingeschreven op een adres te Knokke-Heist, maar mevrouw B verbleef voor haar werk echter in Antwerpen. Ze verbleef er echter enkel voor haar werk, en haar sociale leven speelde zich af in Knokke-Heist, samen met meneer A. Maar dochter C grijpt deze situatie aan om het erfrecht van mevrouw B te betwisten: zij vindt dat er geen sprake is van een wettelijke samenwoning, en dat mevrouw B dus geen recht heeft op dit vruchtgebruik.

Wat zegt de rechter hierover? Hij vindt de samenwoning wel degelijk oprecht, en dus niet fictief. Meer nog, hij stelt dat er geen samenwoningsplicht bestaat voor wettelijke samenwoners. Een latrelatie is dus (juridisch) mogelijk tussen wettelijke samenwoners. Mevrouw B kon aan de hand van verklaringen van getuigen wel aantonen dat ze een affectieve partnerrelatie had met meneer A, en dat zij wel degelijk wettelijk samenwoonde met meneer A. De relatie was volgens de rechter dus oprecht, en geen fictie. Daarom was de rechter van oordeel dat het wel degelijk om een wettelijke samenwoning ging (ze leefden als man en vrouw leefden), en mevrouw B dus aanspraak maakt op haar erfrecht als langstlevende wettelijke samenwonende partner.

Een bijkomend argument hier was trouwens dat meneer A het erfrecht van mevrouw B niet heeft beperkt of ontnomen. In tegenstelling tot het erfrecht tussen echtgenoten, is dat tussen wettelijk samenwonende partners niet beschermd met een minimum erfrecht (reserve), dat niet kan worden ontnomen. Dat wil zeggen dat meneer A de mogelijkheid had om bij testament het erfrecht van mevrouw B te ontnemen, of in bepaalde mate te beperken (hetgeen hij dus niet heeft gedaan).

De lessen die we uit dit arrest kunnen trekken, gaan twee richtingen uit:

• Aan de ene kant behouden wettelijke samenwoners ten aanzien van elkaar het erfrecht, namelijk het vruchtgebruik op de gezinswoning met inboedel, zelfs al kunnen ze door omstandigheden niet (permanent) samenleven.
  
  De langstlevende heeft bovendien een veto tegen het recht van de kinderen van de eerst stervende om het vruchtgebruik om te zetten (‘afkopen’ tegen bijvoorbeeld een kapitaal of een lijfrente). Maar dit vetorecht is niet beschermd door de wet, en kan dus bij testament worden ontnomen.
  
  
• Aan de andere zijde toont dit aan dat ingeval van een relatiebreuk, wettelijk samenwonende partners best niet te lang talmen om ook de administratieve kant van de zaak te regelen (verklaring van beëindiging van wettelijke samenwoning). Dit is de meest zekere manier om aan te geven dat er geen samenwoningsrelatie meer bestaat, en op die manier vermijdt u onaangename discussies indien één van beide (ex-)partners plots zou overlijden.

Bovendien wordt best de reflex aangeleerd om bij iedere (grote) wijziging in uw persoonlijk leven, na te gaan of er een testament bestaat, en of de bepalingen van het testament niet moeten worden aangepast aan de gewijzigde situatie.